– Giao nè, làm sao biết là mình đang yêu?

Trung kéo ghế ngồi đối diện với tôi, anh tự động xếp trang vở trước mặt tôi rồi đặt nó vào chồng tập bên góc trái bàn viết. Xong, anh trịnh trọng nhắc lại:

– Giao, tình yêu là gì? Làm sao biết mình đã yêu rồi?

Nhìn vào khuôn mặt bừng đỏ vì xúc động của anh, tôi giễu cợt:

– Dễ ợt! Khi thấy lòng mình đã chết đi một ít và một cái xương sườn của anh bỗng dưng biến mất.

Trung nhăn mặt phàn nàn:

– Đừng giỡn nữa Giao! Anh hỏi thật mà.

Từ thuở còn thơ, tôi và anh đã là đôi bạn thân thiết. Nhà anh nằm cạnh con xẻo nhỏ. Đi dọc bờ đất, đến cuối dòng là chỗ ở của gia đình tôi. Dòng nước mỏng manh, ngầu đục như gạch nối giữa hai mái lá đứng chênh vênh trong khoảng đất đồng thênh thang, vắng vẻ. Con xẻo cũng là nhịp cầu nối liền tình bạn, nơi vun đắp kỷ niệm vui buồn suốt thời thơ ấu của chúng tôi.

Vào những ngày Chủ nhật hay lễ tết, cứ mỗi lần bìm bịp gọi nước về, tôi ra ngõ là bắt gặp cái bặp dừa to tướng trôi dập dềnh trên mặt xẻo. Nó mang sứ mạng là trao món quà nhỏ của Trung gởi tới cho tôi. Thường là một chùm ổi chín vàng óng hoặc vài quả bần xanh ngăn ngắt, chua phát sợ. Tôi chỉ việc chờ nó tấp vào bờ, lấy dây buộc lại rồi bắt đầu “nhận quà”. Tôi ngồi vắt vẻo trên thân một cây dừa nghiêng dáng ỏng ẹo cong mình soi bóng. Tàu dừa xòe ra bốn phía, che mát một vùng nước rộng. Như sợ cây rơi tòm xuống xẻo, rễ dừa mọc tua tủa, chằng chịt bám chặt vào lòng đất. Tôi vừa chén sạch sành sanh chùm ổi, vừa dùng hai chân khuấy nước liên hồi. Bùn đất được dịp quay vòng cuồn cuộn, làm cho nước đã đục lại càng thêm đục.

Khi đã chán, tôi mở dây cho “con thuyền dừa” theo triều nước rút mà quay về chốn cũ. Tất nhiên, tôi cũng gởi cho Trung những thứ mình có như cái gương sen đầy hạt, mấy trái chuối nấu hoăc vài món đồ chơi bằng đất do tôi tự làm. Thỉnh thoảng, tôi lén mẹ lấy trộm một khứa cá lóc kho khô rồi dùng lá môn gói lại. Hôm sau, khi hai đứa đến trường, thế nào Trung cũng khen ngon đáo để nhưng… hơi mặn.

Trung rất tốt bụng nhưng lí lắc không ai bằng. Anh thường ôm cặp giúp tôi nhưng mỗi lần ngang qua cây đa đầu làng, anh bỏ chạy trước để mặc tôi lót tót đuổi theo, vừa gào vừa khóc. Tôi sợ tiếng rên rĩ trên ngọn cây mà Trung thường hù dọa, anh bảo rằng:

Hồi cha mẹ anh còn bé như anh và tôi thì cây đa nầy to ghê lắm. Cành lá xum xuê, xanh mườn mượt. Lá đa còn lớn hơn cả lá bàng. Mỗi chiếc lá xếp đôi vẫn có thể làm khăn trùm đầu được, dù đầu có bự như đầu tôi. Do vậy, ai đi ngang cũng hái một chiếc để che nắng. Người làng bên biết được cũng sang hái lá. Một hôm, có người đàn ông phương xa ghé lại, thấy cây đa hiếm quí muốn chiếm làm của riêng. Ông ta thuê một số người vào lúc nửa đêm lén đào gốc. Cây đa đau đớn lẫn hoảng sợ. Nó không muốn rời xa mảnh đất đầm lầy, chua mặn đã nuôi dưỡng nó bấy lâu. Một cọng rễ vừa bị chặt đứt, cây đa liền buông cành, chùng thấp rồi níu lấy mặt đất quê hương. Cứ thế, đêm tàn, trời sáng mà kẻ trộm vẫn chưa làm gì được. Dân làng đã đánh đuổi hắn đi nhưng từ đó, cây đa bị mất sức, thân ốm, lá nhỏ lại. Tuy vậy, đa vẫn tỏa bóng râm mát rượi quanh mình và cứ gặp trẻ con. Trung bảo cây đa khom xuống sờ đầu , vuốt tóc rồi thì thầm: ”Xin lỗi nhé! Lá của mình bé quá, còn đầu của các em thì… ngày cứ một to ra”. Vì thế, tôi sợ lắm. Khi đi ngang gốc đa, tôi lấy hai tay ôm đầu rồi chạy vụt qua. Bao giờ cũng vậy, Trung luôn vừa cười vừa chạy trước.

Bây giờ, nhìn Trung, anh chàng sinh viên năm thứ nhất trường Đại học Bách khoa TP đang ngồi thộn mặt chờ câu lý giải về tình yêu của con bé khờ ngày xưa tức cười gần chết. Con xẻo cũ đã cạn từ lâu. Người trong làng cứ đông dần hồi nào không hay. Người ta đã vùi lấp dòng nước mỏng manh ấy dưới những cái nền xây móng kiên cố. Quê tôi đã trở thành thị trấn trù phú tự lúc nào. Mọi thứ đều thay đổi, trừ cây đa đầu làng. Nó vẫn đứng yên, lặng nhìn thời gian trôi qua và khung cảnh quanh mình biến dạng dần. Từ cái thằng nhỏ lí lắc chuyển sang anh thanh niên ngờ nghệch, hiền lành. Còn tôi, con bé khờ đã trở thành cô giáo dạy trường làng. Có tới bốn chục cái đầu trẻ sẵn sàng cho tôi gõ. Cả anh chàng sinh viên tên Trung bấy lâu nay đã vượt hàng chục cây số đường lên tận thành phố học. Học miệt mài cả năm trời, rốt cuộc chẳng mang “một sàng khôn yêu” nào trở về. Anh cũng tình nguyện cho tôi điều khiển suy nghĩ của anh. Tội nghiệp, tôi nhớ đến lá thư tỏ tình của một đồng nghiệp gởi cho mình: “Giao ơi! Tình yêu có phải là ngọn lửa? Nó sắp thiêu rụi anh! Mà không! Nó là trùng dương bát ngát, là sóng bạc đầu nhồi đẩy con thuyền. Nó là cơm, là áo, là hơi thở, là… là gì Giao nhỉ?”. Tôi bật cười. Trung bực bội hỏi: